گندم یکی از مهم‌ترین غلات است که به طور گسترده‌ای در جهان استفاده می‌شود، هم برای تغذیه انسان و هم به عنوان خوراک دام. اما باید توجه داشت که گندم دامی با گندم مصرفی انسان متفاوت است. گندم دامی معمولاً شامل گندم‌های درجه دو و سه می‌شود که به دلیل کیفیت پایین‌تر و قیمت کمتر، برای مصرف انسانی مناسب نیستند. این گندم‌ها به دلیل داشتن انرژی متابولیسم بالا و پروتئین خام بین 10 تا 15 درصد، برای تغذیه دام‌ها بسیار مفید هستند.
گندم دامی دانه درشت اغلب برای تغذیه گاوها استفاده می‌شود، زیرا به دلیل اندازه بزرگ‌تر دانه‌ها، جویدن و هضم آن‌ها برای گاوها مناسب‌تر است. از سوی دیگر، در جوجه‌ها، مصرف گندم به شکل دانه کامل می‌تواند به تحریک حرکات سنگدان و معده کمک کند. این عمل باعث افزایش حرکات دستگاه گوارش می‌شود و در محیط‌های اسیدی معده، به کاهش ماندگاری اووسیست‌های آیمریا (که عامل بیماری کوکسیدیوز هستند) کمک کرده و این بیماری را کاهش می‌دهد. بنابراین، استفاده از گندم دامی بسته به نوع دام و نیازهای تغذیه‌ای آن‌ها با در نظر گرفتن کیفیت و نوع گندم مورد استفاده، می‌تواند مزایای قابل‌توجهی داشته باشد.
سبوس گندم دامی چیست؟
سبوس گندم منبع مهمی از مواد معدنی مانند روی، سلنیوم، ید، پتاسیم است که عناصر مهمی در رژیم غذایی هستند، زیرا در عملکردهای فیزیولوژیکی متعددی مانند سیستم ایمنی شرکت می کنند. از طرفی، سبوس گندم ویتامین هایی مانند تیامین، B6، فولات، ویتامین E و کاروتنوئیدها (رنگدانه ها) را تأمین می کند. در نشخوارکنندگان، سبوس گندم خوراکی با قابلیت هضم خوب و جذب مواد مغذی است. اما مصرف آن باید برای جلوگیری از اسیدوز شکمبه محدود شود، زیرا بسیار قابل تخمیر است. حداکثر مقدار توصیه شده استفاده از سبوس گندم، 10% برای گوساله ها، 20% برای گاو های شیری، 25% برای گاو های گوشتی، 5% برای بزها و 20 % برای میش ها می باشد.
گندم شکسته چیست؟
گندم شکسته خرده های گندمی است که از کارخانه آرد سازی به جا مانده است. گندم های شکسته از چند مواد ترکیبی مانند دانه گیاه، گندم، کاو و کلش تولید می شود. گندم شکسته هم برای خوراک دام هم خوراک طیور استفاده می شود. اما مصرف گندم شکسته در خوراک طیور بیشتر است به طوری که بسیاری این محصول را با نام دان مرغی می شناسند. خواص گندم شکسته را می توان مواد مغذی و قیمت مناسب آن برشمرد. استفاده از گندم برای خوراک دام و طیور باعث افزایش رشد، تخم گذاری و بارور شدن دام و طیور می شود.
مضرات گندم برای دام
مضرات گندم دامی در مقابل فواید گندم دامی، بسیار کم است. گندم دامی دارای مقدار زیادی گلوتوناست و اگر بیش از حد آسیاب شود، خمیر چسبناکی را تولید می کند که این خمیر چسبناک در معده دام و طیور باعث ایحاد مشکلات و بیماری های مختلف می شود.
فواید گندم دامی
همانطور که گفته شد، فواید گندم برای دام بسیار بیشتر از مضرات آن است. گندم از غلات کامل است و غلات کامل این امکان را دارند که باعث کاهش خطر ابتلای دام ها به انواع بیماری ها شوند. همچنین مصرف گندم دامی به رشد بهتر و سرحال بودن دام کمک می کند. گندم، فیبر مورد نیاز بدن دام را نیز تأمین می کند. ضمنا از آنجایی که گندم تا ده برابر وزن خود خاصیت جذب آب دارد، باعث هضم آسان تر دام می شود.
برای دام جو بهتر است یا گندم ؟
به طور کلی در تغذیه دام بهتر است انواع خورام مانند جو، گندم، ذرت و ... استفاده شود. اما اگر بخواهیم مقایسه کنیم، جو منبع خوبی از پروتئین، انرژی و فیبر است و مقادیر زیادی نشاسته (کربوهیدات) قابل هضم دارد که برای ترمیم بافت های بدن دام ضروری است. همچنین فیبر زیاد جو به سلامت دستگاه گوارش کمک می کند. از طرفی، گندم هم یک منبع خوب انرژی و پروتئین است اما فیبر کمتری نسبت به جو دارد و می تواند در مواردی باعث ایجاد مشکلات گوارشی در بعضی دام ها شود.
قیمت هر کیلو گندم امروز
قیمت هر کیلوگرم از گندم دامی به طور حدود 13،000 تومان تا 41،200 تومان است. این تفاوت قیمت بسته به شرایط بازار، کیفیت گندم، و محل خرید متغیر است. به طور کلی عوامل متعددی بر قیمت گندم دامی تاثیر می‌گذارند، از جمله شرایط آب و هوایی و میزان بارش، میزان واردات گندم از دیگر کشورها و سیاست‌های تجاری دولت‌ها، نوسانات نرخ ارز، هزینه حمل و نقل گندم از مناطق تولید یا بنادر ورودی به مراکز توزیع، تغییرات در تقاضای داخلی برای گندم دامی و غیره. این موارد از مهم‌ترین عوامل موثر بر قیمت گندم دامی در ایران هستند.