گسکت (Gasket)، یک نوع درزگیر مکانیکی است که برای آب بندی و جلوگیری از نشتی مایعات و گازها مورد استفاده قرار می‌گیرد. گسکت ها بیشتر در جاهایی که فشار و دمای بالایی دارند مانند سیستم های لوله کشی، اتصالات فلنجی و موتور خودروها کاربرد دارند. گستکت ها دارای خاصیت الاستومری هستند و می‌توانند فضای خالی و فاصله بین دو سطح که تحت فشار سیالات هستند را پوشش دهند. گسکت ها می‌توانند از مواد مختلفی مانند فلزات، پلاستیک، چوب، نمد، سیلیکون، پنبه، فوم، تفلون و غیره ساخته شوند.
انواع گسکت های صنعتی
انواع گسکت شامل موارد زیر می شود:
گسکت اسپیرال
گسکت اسپیرال (Spiral wound Gasket) که با نام های گسکت مارپیچی یا حلزونی نیز شناخته می‌شود، دارای یک لایه از جنس فولاد ضد زنگ و یک لایه پرکننده از جنس تفلون، گرافیت یا آزبست است که با مقطع V شکل و به صورت فشرده دور هم پیچیده شده است. معمولا ضخامت گسکت مارپیچی حداکثر 3.5 میلی متر است. انواع گسکت اسپیرال مانند گسکت اسپیرال وند بدون رینگ، با رینگ داخل، با رینگ خارج و گسکت اسپیرال وند با رینگ داخل و خارج در پالایشگاه ها، نیروگاه ها، انواع سایت های فرایندهای شیمایی، صنایع هوایی و ... بسیار کاربردی هستند. گسکتهای حلزونی از سایز 2/1 اینچ تا 60 اینچ معمولا تولید می‌شوند.
گسکت رینگی
گسکت رینگی (Ring Joint Gasket) برای اتصالات فلنج های نوع RTJ منطبق بر استاندارد های API 6A و ASME B16.5 و MSS SP44 به کار برده می‌شوند. جنس گسکت رینگی معمولا از استنلس استیل 304 یا 316 و یا آهن نرم (Soft Iron) است و دارای مقطع بادامکی یا 8 ضلعی است. گسکت های رینگی به ۴ نوع R، RX، BX و AX تقسیم می‌شوند.
گسکت با پوشش فلزی
گسکت فلزی (Metal Jacketed Gasket) در انواع فولادی، مسی و دیگر مواد تولید می‌شوند و دارای مقاومت بالایی در برابر فشار و دما هستند؛ به همین دلیل معمولا در حرارت های بالا از گسکت فلزی استفاده می‌شود و قیمت گسکت فلزی نسبت به سایر مدلها معمولا بیشتر است. گسکت های با پوشش فلزی، شامل لایه‌ای از آزبست، تفلون یا گرافیت هستند که با صفحه‌ای فلزی از دو طرف پوشیده شده‌اند. این گسکت‌ها معمولاً دارای ضخامت 4.5 میلی‌متر هستد و قطر خارجی آنها برای همه کلاسها و اندازه ها یکسان است. این گسکت ها می‌توانند با تقسیم کننده‌های یک تکه یا جوشی تولید شوند و پوشش آنها می‌تواند به صورت مسطح یا موج دار باشد. از این نوع گسکت معمولا در فلنج های برجسته، زبانه دار، شیار دار و مبدل‌های حرارتی استفاده می‌شود.
گسکت شانه ای
گستگت شانه ای یکی از انواع گسکت‌ها است که برای ایجاد آب بندی در محل اتصال دو سطح استفاده می‌شود. این گسکت دارای طراحی خاص با شیارهای شانه‌ای شکل بوده که به توزیع یکنواخت فشار و افزایش کارایی در آب بندی کمک می‌کند. گسکت شانه‌ای اکثرا در صنعت نفت، گاز، پتروشیمی، کارخانجات هسته ای و صنعت برق برای تحمل فشار و دمای بالا کاربرد دارد و از متریال هایی مانند فلز یا ترکیبات فلزی-غیرفلزی ساخته می‌شود. این نوع گسکت در کلاس‌های 150 تا 2500 کاربرد دارد.
گسکت لاستیکی
گسکتهای لاستیکی (Rubber Gasket) که با نام رابر نیز شناخته می‌شوند، اجزای انعطاف پذیری هستند که برای آب بندی مکانیکی فاصله بین دو سطح یا اتصالات به کار می‌روند. این گسکت ها با جریان یافتن و پر کردن ناصافی های سطحی قطعات سخت، سطوح مختلف را درزگیری می‌کنند. از گسکت لاستیکی در سیستم لوله کشی مخازن و پروژه های آب و فاضلات معمولا استفاده می‌شود. گسکت لاستیکی، خود به انواع مختلفی مانند گسکت مسطح، تقویت شده با رینگ فلزی و … تقسیم شده و از جنس EPDM، NBR، PTFE، سیلیکون و … تولید می‌شود.
گستکت ژاکتی
گسکت ژاکتی، نوعی گسکت نیمه فلزی است که از یک لایه داخلی غیر فلزی مانند آزبست، گرافیت یا تفلون ساخته شده و از دو طرف با یک پوشش فلزی محافظت می‌شود. این گسکت ها به دلیل قیمت مناسب و مقاومت بالا، به طور گسترده در پمپ ها، شیرآلات و فلنج های سطح برجسته، زبانه دار و شیار‌دار و در مبدل‌های حرارتی استفاده می‌شوند. ضخامت این گسکت ها برای همه کلاسها 4.5 میلی‌متر است و تنها قطر داخلی آنها بسته به نیاز تغییر می‌کند.
کاربرد گسکت چیست؟
گسکت ها در صنایع مختلفی به کار برده می‌شوند و دارای ویژگی های خاصی مانند خاصیت ضد لرزش بودن، مقاومت در برابر خوردگی، تحمل دما و فشار بالا، کاهش صدای قطعات، آب بندی، جلوگیری از نفوذ مایعات و ... هستند. گسکت ها در فضای خالی بین دو شئ که تحت فشار آب یا هوا هستند، قرار می‌گیرند و مانع از نشتی سیالات از لایی که بین سطوح فلنج قرار گرفته، می‌شوند و به اصطلاح آب بندی می‌کنند. گسکت ها درواقع لایه ای نازک از مواد انعطاف پذیر هستند و به صورت ورق تولید می‌شوند. گسکت ها در صنایع مختلفی کاربرد دارند؛ از جمله:
- صنعت آب و فاضلاب: گسکت ها در اتصالات لوله ها و شیرآلات با فشار بالا استفاده می‌شوند تا از نشتی و نفوذ آلودگی به داخل آب جلوگیری کنند. همچنین برای آب بندی پمپ‌ها و انواع تجهیزات مرتبط با انتقال و تصفیه آب و فاضلاب نیز کاربردی هستند.
- صنعت نفت و گاز: در این صنعت به دلیل فشار و دمای بسیار بالا، گسکت ها نقش مهمی در جلوگیری از نشتی سیالات قابل اشتعال ایفا می‌کنند. از گسکت های مقاوم به حرارت و مواد شیمیایی برای آب بندی مخازن، اتصالات فلنج ها، لوله ها، در سیستم های دارای مواد شیمیایی خاص و مضر و تجهیزات پالایشگاهی استفاده می‌شود.
- صنعت خودروسازی: در خودروها، گسکت ها برای آب بندی قطعات موتور، مانند سر سیلندر، سیستم های خنک کننده و گرمایش و سیستم اگزوز کاربردی هستند. گسکت ها از نشتی روغن و مایعات دیگر جلوگیری کرده و به افزایش عمر مفید موتور کمک می‌کنند.
- صنعت الکترونیک: از گسکت در صنعت الکترونیک برای درزگیری و حفاظت از قطعات حساس الکترونیکی در برابر رطوبت و گرد و غبار و برای اتصالات ضد آب استفاده می‌شود. معمولا از گسکت های سیلیکونی و فومی در قاب دستگاه ها و تجهیزات الکترونیکی مانند تلفن و لپتاپ ها استفاده می‌شود.
- صنایع شیمیایی: در این صنایع که تجهیزات با مواد خورنده سر و کار دارند، گسکت ها برای جلوگیری از نشتی و تماس مواد شیمیایی با محیط اطراف به کار برده می‌شوند. معمولا در صنایع شیمیایی از گسکت تفلونی و فلزی استفاده شده تا مقاومت لازم را در برابر مواد خورنده داشته باشند.
- صنایع غذایی: به دلیل حساسیت بهداشتی در صنعت غذا، گسکت ها باید استانداردهای بهداشتی و غذایی را رعایت کنند. معمولا از گسکت های سیلیکونی و تفلونی و مقاوم در برابر دما برای آب بندی تجهیزات فرآوری و بسته بندی مواد غذایی استفاده می‌شود.
- سیستم های حرارتی: در سیستم‌های گرمایشی و بویلرها، گسکت ها برای جلوگیری از نشتی بخار و مایعات گرم مورد استفاده قرار می‌گیرند. گسکت های مقاوم به حرارت در اینجا اهمیت زیادی دارند تا بتوانند در دماهای بالا عملکرد خوبی داشته باشند.
تفاوت واشر و گسکت چیست؟
گسکت و واشر هر دو قطعاتی هستند که برای آب بندی، درزگیری و جلوگیری از نشتی بین دو سطح متصل‌شونده استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی دارند. واشر (Washer) به شکل حلقه ای از جنس فلز یا لاستیک است که برای توزیع بار پیچ و مهره از آن استفاده می‌شود. همچنین واشرها از باز شدن پیچ و مهره جلوگیری کرده و آنها را در جای خود محکم نگه می‌دارد. برای کاربردهای خاص که به مقاومت در برابر زنگ‌زدگی یا انعطاف‌پذیری نیاز دارند، استفاده و خرید واشر پلاستیکی گزینه‌ای مناسب است. از طرفی گسکت، نوعی درزگیر است که در فضای خالی بین اتصالات فلنجی که تحت فشار آب یا هوا هستند، قرار گرفته تا از نشتی سیالات جلوگیری کند. به طور خلاصه، گسکت برای آب بندی و جلوگیری از نشتی در اتصالات فشاری به کار برده می‌شود، در حالی که واشر عمدتا برای پخش فشار و تثبیت اتصالات پیچ و مهره‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عوامل موثر بر قیمت گسکت لاستیکی
هنگام خرید گسکت حتما به قیمت آن توجه کنید؛ عوامل متعددی بر قیمت گسکت ها تاثیر می‌گذارند. عواملی مانند:
- جنس مواد استفاده شده: نوع مواد به کار رفته در تولید گسکت، مانند لاستیک، تفلون، آزبست، گرافیت، فلز و ...، تاثیر زیادی بر قیمت گسکت دارد. به عنوان مثال، گسکتهای تفلونی و گرافیتی به دلیل مقاومت حرارتی و شیمیایی بالاتر، دارای قیمت بیشتری از گسکتهای لاستیکی یا از جنس آزبست هستند.
- نوع گسکت: همانطور که پیشتر دیده شد، گسکت ها دارای انواع مختلفی مانند گسکت فلزی، مارپیچی، ژاکتی، لاستیکی و ... هستند که قیمت هرکدام از این گسکت ها به دلیل داشتن کارایی، ویژگی ها و جنس های مختلف با دیگری متفاوت است.
- اندازه و سایز: گسکت ها در اندازه و ضخامت های مختلفی بنا بر نوع کاربردشان تولید می‌شوند؛ همچنین تولید گسکتهای با سایزهای خاص و سفارشی نیز می‌تواند هزینه بر باشد.
- برند و کشور تولید کننده: برخی از بهترین برندهای تولیدکننده گسکت عبارتند از برند چینی Dechengwang (DCW)، برند آمریکایی Flowserve Corporation و Tenneco Inc، برند آلمانی Freudenberg Sealing Technologies، برند سوئدی Trelleborg AB و غیره. برندها و تولیدکنندگان شناخته شده معمولاً به دلیل اعتماد مشتریان، محصولات خود را با قیمت بالاتری ارائه می‌دهند.
- دست دوم یا نو بودن: قاعدتا قیمت گسکت دست دوم کمتر از گسکت نوست. در صنایع حساس، بهتر است از از گسکت های نو و با کیفیت بالا استفاده شود، زیرا گسکت های نو معمولاً عملکرد بهتری در آب بندی و مقاومت دارند.
در نهایت، هنگام انتخاب و خرید گسکت، مقدار دمایی که قرار است گسکت در آن کار کند را حتما در نظر بگیرید؛ نوع سیالی که قرار است از داخل خط عبور کند و مقدار فشاری که باید در آن کار کند، نیز حائز اهمیت هستند. همچنین مواردی مانند نوع فلنج و تعداد پیچ هایی که فلنج ها را به هم متصل می‌کند، تعداد دفعات استفاده از گسکت و بررسی قیمت گسکت از فروشندگان مختلف به انتخاب و تصمیم گیری شما کمک می‌کند.