غذا و خوراک آبزیان (Aquafeed)، که به تغذیه آبزیان و ماهی ها اشاره دارد، قدم مهمی در آبزی پروری است. غذای آبزیان، مانند هر محصول غذایی دیگر، ماندگاری محدود و الزامات حمل و نقل خاصی دارد. غذای ماهی ها طوری طراحی شده است تا مواد مغذی و انرژی لازم را برای رشد، سلامت و تولید مثل بهینه گونه های آبزی فراهم کند. خوراک آبزیان معمولاً از ترکیبی از موادی مانند پودر ماهی، پروتئین های گیاهی، غلات، ویتامین ها، مواد معدنی و مواد افزودنی تشکیل شده است. در ادامه به معرفی انواع خوراک آبزیان، فرآیندهای تولید خوراک ماهی ها و عواملی که بر قیمت غذای ماهی تأثیر می‌گذارند پرداخته می شود.
انواع خوراک آبزیان
خوراک آبزیان را می توان بر اساس میزان رطوبت آن به سه نوع اصلی تقسیم کرد: خوراک تر، خوراک مرطوب و خوراک خشک. هر نوع مزایا و ملاحظات خاص خود را دارد.
غذای تر (Wet feeds)
خوراک تر، همانطور که از نام آن پیداست، دارای رطوبت بالایی (میزان رطوبت بیش از 60 درصد) هستند و معمولاً به شکل دوغاب یا خمیر هستند. آنها معمولاً برای تغذیه لارو و بچه ماهی استفاده می شوند، زیرا منبع تغذیه ای در دسترس هستند. خوراک تر اغلب غنی از موجودات زنده مانند زئوپلانکتون یا بی مهرگان کوچک است که از رژیم غذایی طبیعی ماهی های جوان تقلید می کنند. همچنین ضایعات کشتارگاهی، ماهی کیلکا، انواع ماهی های تازه یا منجمد شده غیر خوراکی در این دسته قرار می گیرند. این خوراک ها فاسد شدنی هستند و برای جلوگیری از فساد نیاز به نگهداری و نگهداری دقیق دارند. غذای تر به شکل پلتی نبوده و بیشتر به شکل خمیری است؛ به همین دلیل ثبات و استحکام زیادی در آب ندارد. مصرف گسترده این نوع غذاها در صنعت آبزی پروری به خصوص در زمینه ماهی های آزاد به شدت کاسته شده ولی هنوز در برخی گونه ها از جمله ماهی سیم دریایی، دم زرد ژاپنی، کاد و… به کار گرفته می شوند.
غذای مرطوب (Moist feeds)
خوراک مرطوب دارای رطوبت کمتری (میزان رطوبت بین 50-30 درصد) در مقایسه با خوراک مرطوب است اما هنوز نسبتاً نرم و انعطاف پذیر هستند. آنها اغلب به شکل گلوله ای (پلت) یا خوراک اکسترود شده هستند. خوراک مرطوب تعادلی بین راحتی خوراک خشک و فواید تغذیه ای خوراک تر ایجاد می کند. آنها برای طیف گسترده ای از گونه های ماهی مناسب هستند و به راحتی قابل مصرف هستند. استفاده از این نوع خوراک برای کاهش استرس ناشی از تنظیم فشار اسمزی و افزایش اشتها مخصوصا در ماهی قزل آلای رنگین کمان در فصل سردسال پیشنهاد می شود. خوراک مرطوب در مقایسه با خوراک تر ماندگاری طولانی تری دارد اما همچنان برای حفظ کیفیت خود به نگهداری مناسب نیاز دارد.
غذای خشک (Dry feeds)
خوراک های خشک کمترین میزان رطوبت (میزان رطوبت بین 10-8 درصد) را در بین سه نوع غذای آبزیان دارند. آنها معمولاً به شکل گلوله ای (پلت) یا پولک هستند و در مقایسه با خوراک تر و مرطوب ماندگاری بیشتری دارند. خوراک خشک برای نگهداری و حمل و نقل راحت است. آنها برای گونه های مختلف ماهی مناسب هستند و به راحتی با استفاده از سیستم های تغذیه خودکار تغذیه می شوند. با این حال، خوراک خشک ممکن است قبل از تغذیه نیاز به آبگیری مجدد داشته باشد، به ویژه برای گونه های خاصی از ماهی ها با ترجیحات تغذیه ای خاص.
تولید خوراک ابزیان
تولید خوراک آبزیان شامل چندین مرحله برای اطمینان از فرمولاسیون و فرآوری خوراک با کیفیت بالا است. در اینجا مروری کوتاه بر فرآیند تولید غذای ماهی ها آورده شده است:
1. انتخاب مواد تشکیل دهنده: اولین قدم در تولید خوراک آبزیان، انتخاب مواد مناسب است. این مواد می توانند شامل پودر ماهی، پروتئین های گیاهی، غلات، ویتامین ها، مواد معدنی و مواد افزودنی باشند. انتخاب مواد تشکیل دهنده به نیازهای غذایی گونه هدف و در دسترس بودن مواد بستگی دارد.
2. فرمولاسیون: پس از انتخاب مواد تشکیل دهنده، آنها را با دقت در نسبت های خاص ترکیب می کنند تا یک فرمول خوراک متعادل ایجاد شود. فرآیند فرمولاسیون نیازهای غذایی گونه مورد نظر از جمله پروتئین، چربی، کربوهیدرات، ویتامین و مواد معدنی مورد نیاز را در نظر می گیرد.
3. آسیاب و مخلوط کردن: پس از فرمولاسیون، مواد به اندازه ذرات ریز آسیاب می شوند تا از توزیع یکنواخت مواد مغذی اطمینان حاصل شود. آسیاب کردن همچنین قابلیت هضم خوراک را بهبود می بخشد. پس از آسیاب کردن، مواد کاملاً مخلوط می شوند تا یک ترکیب همگن به دست آید.
4. پلت سازی یا اکستروژن: مرحله بعدی بسته به شکل خوراک مورد نظر پلت سازی یا اکستروژن است. پلت سازی(Pelletizing) شامل فشرده سازی مخلوط خوراک از طریق قالب برای تشکیل گلوله یا پلت هایی با اندازه خاص است. اکستروژن(extrusion) شامل فشار دادن مخلوط خوراک از داخل بشکه تحت فشار و دمای بالا است که در نتیجه خوراک اکسترود شده ایجاد می شود.
5. خشک کردن و خنک کردن: پس از پلت سازی یا اکستروژن، خوراک خشک می شود تا رطوبت آن کاهش یابد و ماندگاری آن افزایش یابد. خشک کردن را می توان با استفاده از هوای گرم یا تجهیزات خشک کن تخصصی انجام داد. پس از خشک شدن، خوراک تا دمای اتاق خنک می شود تا از جذب رطوبت جلوگیری شود و کیفیت آن حفظ شود.
6. کنترل کیفیت: در طول فرآیند تولید، اقدامات کنترل کیفیت برای اطمینان از مطابقت خوراک با استانداردهای لازم اجرا می شود. این شامل آزمایش منظم مواد خام، نظارت بر فرآیند تولید، و تجزیه و تحلیل محصول نهایی برای ترکیبات تغذیه ای و ویژگی های فیزیکی است.
7. بسته بندی و نگهداری: مرحله آخر بسته بندی خوراک آبزیان در ظروف مناسب برای محافظت از آن در برابر رطوبت، آفات و سایر آلاینده ها است. برچسب زدن مناسب همچنین برای ارائه اطلاعات در مورد مواد تشکیل دهنده خوراک، ترکیبات تغذیه ای و دستورالعمل های استفاده ضروری است. سپس خوراک بسته بندی شده در یک محیط کنترل شده ذخیره می شود تا کیفیت خود را حفظ کند تا زمانی که به دست کاربر نهایی برسد.
قیمت و خرید غذای ماهی
قیمت غذای ماهی و آبزیان بر اساس عوامل مختلفی می تواند متفاوت باشد. درک این عوامل می تواند به شما در تصمیم گیری آگاهانه هنگام خرید خوراک ماهی کمک کند. در اینجا برخی از عوامل کلیدی که بر قیمت غذای آبزیان تأثیر می گذارد، آورده شده است:
- هزینه مواد تشکیل دهنده: هزینه مواد تشکیل دهنده مورد استفاده در فرمولاسیون خوراک ماهی عامل مهمی در تعیین قیمت خوراک ماهیان است. در دسترس بودن و قیمت بازار پودر ماهی، پروتئین های گیاهی، غلات و سایر مواد تشکیل دهنده می تواند بر اساس عواملی مانند عرضه و تقاضا، شرایط آب و هوایی و پویایی تجارت جهانی در نوسان باشد.
- هزینه های تولید: هزینه های تولید مربوط به تولید خوراک آبزی می تواند بر قیمت آن تأثیر بگذارد. این هزینه ها شامل نیروی کار، انرژی، تعمیر و نگهداری تجهیزات و هزینه های سربار است. پیشرفت های تکنولوژیکی و صرفه جویی در مقیاس می تواند به کاهش این هزینه ها کمک کند و خوراک آبزیان را مقرون به صرفه تر کند.
- کیفیت و ارزش غذایی: خوراک آبزی با مواد با کیفیت بالاتر و ترکیب غذایی بهتر ممکن است قیمت بالاتری داشته باشد. گنجاندن مواد ممتاز مانند پودر ماهی با کیفیت بالا یا افزودنی های تخصصی می تواند هزینه تولید و در نتیجه قیمت خوراک را افزایش دهد.
- رقابت در بازار: سطح رقابت بین تولیدکنندگان غذای ماهی می تواند بر قیمت ها تأثیر بگذارد. در یک بازار بسیار رقابتی، تولیدکنندگان ممکن است قیمت های رقابتی را برای جذب مشتریان ارائه دهند. برعکس، در بازارهای خاص یا مناطقی با تامین کنندگان محدود، ممکن است به دلیل کاهش رقابت، قیمت ها بالاتر باشد.
- بسته بندی و هزینه های حمل و نقل: هزینه های بسته بندی و حمل و نقل مرتبط با غذای آبزی می تواند بر قیمت آن تأثیر بگذارد. قیمت دستگاه بسته بندی و انواع کیسه ها یا ظروف، و هزینه های حمل و نقل، از جمله تدارکات و حمل و نقل، به هزینه کلی خوراک کمک می کند. این هزینه ها بسته به مسافت و نحوه حمل و نقل می تواند متفاوت باشد.
- الزامات نظارتی: رعایت الزامات نظارتی مانند استانداردهای ایمنی مواد غذایی و مقررات زیست محیطی می تواند بر هزینه های تولید و در نتیجه قیمت آبزیان بیفزاید. تولیدکنندگانی که در اقدامات کنترل کیفیت و شیوه‌های تولید پایدار سرمایه‌گذاری می‌کنند، ممکن است برای محصولات خود حق بیمه دریافت کنند.
قیمت غذای ماهی آکواریوم معمولاً با توجه به نوع غذا، برند، اندازه بسته‌بندی و کیفیت ترکیبات تشکیل‌دهنده، متغیر است. غذاهای آکواریومی شامل مواد غذایی مختلفی همچون پودر، پلت، خمیر و خوراک قابل جذب توسط ماهیان هستند. غذای ماهی کپور نیز شامل مواد غذایی مختلفی است که برحسب نوع و کیفیت آن متغیر می‌باشد. قیمت غذای ماهی کپور نیز بسته به برند، اندازه بسته‌بندی و کیفیت مواد مصرفی تشکیل‌دهنده، متغیر است. همچنین، به طور کلی می‌توان گفت که غذاهای با کیفیت و معتبر ممکن است هزینه بیشتری داشته باشند.
ماهی گوپی و قرمز اغلب از غذاهای پودری یا خمیری تغذیه می‌کنند. انتخاب غذای مناسب برای این ماهیان می‌تواند به رشد و سلامت آنها کمک کند. قیمت خرید غذای ماهیان گوپی و قرمز بین مارکت‌های مختلف و بسته به کیفیت و معتبر بودن برند، متفاوت است. در مورد غذای ماهیان در دریا، باید توجه توجه داشت که ماهیان دریایی معمولاً از منابع غذایی طبیعی خود تغذیه می‌کنند. آنها از طریق شکار صید، جلبک‌ها، روزنه‌ها و آبزیان کوچکتر دیگر مانند کرم‌ها و ریزماهیان غذا می‌یابند. قیمت غذای ماهی در دریا در واقع مربوط به هزینه‌های مرتبط با شکار و تأمین این منابع غذایی است. همچنین، در بازار، ممکن است غذاهای آماده‌ی ماهیان دریایی نیز موجود باشد که برای ماهیان آکواریومی مورد استفاده قرار می‌گیرد. قیمت خوراک دام از جمله آبزیان و سایر دام ها و طیور نیز بسته به عواملی مانند نوع غذا، برند و کیفیت، متغیر است.